Wpływ żywienia na układ odpornościowy człowieka 

Istnieje wiele czynników wpływających na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Jednym z nich jest styl życia i jego prozdrowotne składowe, takie jak: aktywność fizyczna, prawidłowa higiena snu oraz zbilansowane żywienie. Ważne jest, żeby zadbać o te elementy przez cały rok, a nie tylko w okresie zwiększonego ryzyka występowania infekcji. 

Na wstępie należy podkreślić, że pojedyncze składniki diety – zarówno w formie pożywienia, czy suplementów i preparatów witaminowych, nie wpływają znacząco na wzmocnienie odporności. Z tego powodu, należy skupić się na filarach prawidłowego żywienia, które uwzględniają zarówno dobór odpowiednich składników diety, jak i ich przygotowanie. Wzbogacenie codziennego odżywiania w produkty zawierające substancje bioaktywne może korzystnie wpłynąć na  układ odpornościowy, między innymi poprzez stymulację wytwarzania przeciwciał, leukocytów oraz makrofagów.  

Witaminy: A, C i E mają udowodnione działanie antyoksydacyjne – neutralizują szkodliwe działanie wolnych rodników i metabolitów w organizmie. Niedobór tych witamin może prowadzić do zaburzenia funkcji układu odpornościowego, co zwiększa ryzyko zachorowalności.  Ważną rolę przypisuje się witaminie D, która ma wpływ na proces tworzenia  makrofagów, limfocytów B i T, eozynofilów i neutrofilów, które są niezbędne do prawidłowej odpowiedzi immunologicznej, która dodatkowo jest stymulowana przez nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Aby zapewnić dostarczenie wyżej wymienionych składników, należy zadbać o codzienną podaż warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych oraz zdrowych tłuszczy, takich jak: oleje roślinne, oliwa z oliwek, tłuste ryby, czy też orzechy i nasiona. W przypadku witaminy D niezbędna jest dodatkowa suplementacja, gdyż jej ilość w produktach spożywczych jest niewystarczająca do pokrycia dziennego zapotrzebowania.  Kolejnym ważnym krokiem do wzmocnienia odporności jest zadbanie o mikroflorę jelitową, której przypisuje się korzystny wpływ, nie tylko na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, ale również na ogólną odporność organizmu. W tym celu należy wzbogacić codzienne menu o produkty kiszone oraz fermentowane, jak np. kefir czy jogurt naturalny. Warto również zwrócić uwagę na obróbkę termiczną – zbyt długie gotowanie czy smażenie przyczynia się do zwiększonej utraty witamin z pożywienia.

Ważnym czynnikiem jest również działanie prewencyjne i unikanie czynników, które negatywnie wpływają na układ odpornościowy. Zalicza się do nich między innymi  nadmierne picie alkoholu, palenie tytoniu oraz zbyt krótkie regenerację i sen. Warto również ograniczyć spożycie produktów wysokoprzetworzonych, które są źródłem zbyt dużej ilości cukrów prostych oraz tłuszczy utwardzanych. Trzeba mieć na uwadze, że zapotrzebowanie na składniki odżywcze i mineralne uzależnione jest od płci, wieku, aktywności fizycznej oraz schorzeń współistniejących i stosowanej farmakoterapii. Nieprawidłowa podaż pożywienia, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym może prowadzić do zaburzeń metabolicznych. Zarówno niedożywienie, jak i nadmierna masa ciała oraz zbyt duża dystrybucja tkanki tłuszczowej negatywnie wpływają na odpowiedź immunologiczną. W związku z tym, regularne, urozmaicone posiłki,  bogate w produkty lokalne i sezonowe powinny być naszą codziennością, a nie tylko okresowym wyjątkiem w czasie zwiększonego ryzyka infekcji. 
 
 

mgr Marianna Hall

Zakład Żywienia Człowieka 
Warszawski Uniwersytet Medyczny