Język portugalski i kultura Portugalii online: wybrane pozycje

 
W tym trudnym czasie, jak pisała już Anna Jakubowska, warto zadbać o rozwój m.in. za sprawą nauki języków. 

Mimo ograniczonego dostępu do bibliotek i księgarń, nie trzeba rezygnować ze szlifowania umiejętności – dużo materiałów do nauki jest przecież dostępnych on-line. Paradoksalnie jest ich teraz nawet więcej, bo wiele instytucji otwiera podwoje, by wesprzeć nauczających i uczących się. Żeby uprzyjemnić trochę ten przymusowy pobyt w domu, oto wybrane, ogólnodostępne zasoby do nauki języka portugalskiego (w wariancie europejskim). Na zachętę!

Przygodę warto rozpocząć od strony Camões. Instituto da Cooperação e da Língua, nazywanego Instytutem Camõesa. Ta instytucja, która na co dzień promuje język i kulturę Portugalii, udostępnia liczne materiały, w tym teksty do nauki języka, w podziale na sekcje m.in. dotyczące rozumienia tekstu czytanego czy rozumienia ze słuchu. Poza zasobami tradycyjnymi znajdziemy tam również zadania w duchu  gamification: http://cvc.instituto-camoes.pt/area-aprender. Dostęp można uzyskać także przez podstronę Centro Virtual: https://www.instituto-camoes.pt/activity/centro-virtual/atividades-didaticas. Instytut dysponuje też kanałem na YouTubie: https://www.youtube.com/user/institutocamoes.

Do nauki potrzeba dobrego słownika. Warto sięgnąć np. po słownik Porto Editora: https://www.infopedia.pt/. To internetowa wersja słownika papierowego. Darmowo i bez ograniczeń można korzystać ze słownika portugalsko-portugalskiego. Inny dostępny słownik dobrej jakości to Priberam: https://dicionario.priberam.org/. Choć skupiam się tu na europejskim wariancie języka portugalskiego, godny polecenia jest także słownik brazylijski – Aulete (http://www.aulete.com.br/). Na stronie znajdziemy ponadto wyjaśnienia gramatyczne oparte na kultowym podręczniku do gramatyki Celso Cunha.
Wspominane na początku wydawnictwo, Porto Editora, udostępnia część materiałów dydaktycznych on-line: https://www.portoeditora.pt/epe/materiais-de-apoio#.

Wątpliwości gramatyczne? Problemy? Odpowiedzi na wiele pytań można znaleźć na stronie Ciberdúvidas da Língua Portuguesa: https://ciberduvidas.iscte-iul.pt/. Jeśli artykuły nie zaspokoją naszej ciekawości, nurtujące nas pytanie warto zadać ekspertom. Ze stroną Ciberdúvidas da Língua Portuguesa połączony jest portal „cyberkursów”: Ciber Cursos da Língua Portuguesa (http://www.cibercursoslp.com/), który udostępnia treści dydaktyczne (głównie dla nauczycieli, ale uczniowie też znajdą coś dla siebie.

Zaawansowani znajdą dla siebie świetne materiały na stronie RTP np. w formie podcastów (https://www.rtp.pt/play/podcasts), krótkich filmów dydaktycznych (https://ensina.rtp.pt/) czy różnych programów dedykowanych dla rodzimych użytkowników języka, np. Telejornal (http://www.rtp.pt/programa/tv/p1103). Z kolei miłośników radia na pewno zainteresuje otwarta sekcja Rádio Comercial: https://radiocomercial.iol.pt/player/emissaofm, a lubiących codzienną prasę – Público: https://www.publico.pt. Imprensa Nacional Casa da Moeda jest zaś jedną z instytucji, które udostępniły za darmo część książek: https://www.incm.pt/portal/livros_edicoes_gratuitas.jsp?fbclid=IwAR2Xs_QADGPpO1-Bz2DMpwxMZ1TM2GA6cjAVTgoZzxYEFFM3V_DWXnGfJU8.

Nauka języka to też nauka kultury, historii czy literatury. Warto śledzić wydarzenia kulturalne (promocje nowości wydawniczych, filmy, konferencje, teatr, etc.) promowane przez wspomniany już Instytut Camõesa: http://blogcamoesa.blogspot.com, https://www.facebook.com/InstitutoCamoesWarszawa. A że kultura nie śpi nawet w czasie zarazy, widać na przykładzie muzycznego festiwalu #EuFicoEmCasa (#JaZostajęWDomu): https://www.facebook.com/festivaleuficoemcasa/.

Dla chcących poeksplorować Portugalię wirtualnie, szereg infromacji, m.in. gastronomicznych i architektonicznych, udostępniają blogi np. The Lisboner: /https://www.facebook.com/TheLisbonerpl/ i Luzomania: https://www.facebook.com/luzomania/. Bogate zasoby historyczno-sztuczne oferuje z kolei… Google: https://artsandculture.google.com/entity/portugalia/m05r4w?categoryId=place oraz poszczególne muzea, np. moje ulubione Narodowe Muzeum Sztuki Dawnej oprowadza po swoich zasobach: https://www.facebook.com/museunacionaldearteantiga.

Wreszcie (last but not least) do czytania poleca się coraz częściej tłumaczona na język polski literatura portugalska. Przykładowo, do tej obszernej listy właśnie dołączyły Poezje Zebrane jednego z heteronimów Fernanda Pessoi, Alberto Caeiro w tłumaczeniu Gabriela Borowskiego. Na sam koniec załączam bynajmniej nie wyczerpującą listę innych tłumaczeń i inspiracji. Korzystajcie i #ZostańcieWDomu! 
 
Powieści
 

• Agualusa, J.E., Sprzedawca przeszłości, tłum. M. Burzyńska, Warszawa 2016.
• Agualusa, J.E., Żony mojego ojca, tłum. M. Lipszyc, Kraków 2012.
• Amaral, D., Kiedy Salazar spał, tłum. M. Lipszyc, Warszawa 2009.
• Antunes, A. Lobo, Podręcznik dla inkwizytorów, tłum. W. Charchalis, Warszawa 2003.
• Antunes, A. Lobo, Karawele wracają, tłum. A. Kalewska, Warszawa 2002.
• Cruz, A., Dokąd odchodzą parasolki, tłum. W. Charchalis, Poznań 2018.
• Cruz, A., Kukła Kokoschki, tłum. T. e Z. Tomczyńskie, Warszawa 2014.
• Ferreira, V., Objawienie, tłum. I. Kania, Kraków 1979.
• Jorge, L., Ci, o których pamiętamy, tłum. T. Sobolska, Warszawa 2018.
• Nemésio, V., Dziewczyna z Azorów, tłum. W. Chabasiński, Warszawa 1992.
• Peixoto, J.L, Księga, tłum. K. Mojkowska, Warszawa 2018.
• Peixoto, J. L., Puste spojrzenie, tłum. W. Charchalis, Warszawa 2008.
• Pires, J. Cardoso, Tajemnica Psiej Plaży: historia pewnej zbrodni, tłum. W. Chabasiński i E. Kabatc, Warszawa 1990.
• Pires, J. Cardoso, Infant, tłum. H. Czajka, Warszawa 1977.
• Queirós, E. de, Zbrodnia księdza Amaro, tłum. D. Górniak, Milanówek 2010.
• Queirós, E. de, Ród Maia: epizody życia romantycznego, tłum. K e W. Chabasińscy, Kraków 1988.
• Santos, J. Rodrigues dos, Kodeks 632, tłum. A. Soboń, Warszawa 2010.
• Saramago, J., Rozterki śmierci, tłum. W. Charchalis, Poznań 2019.
• Saramago, J., Miasto ślepców, tłum. Z. Stanisławska, Warszawa 2000.
• Saramago, J., Baltazar i Blimunda, tłum. E. Milewska, Poznań 1999.
• Tavares, G. M., Przypadki Lenza Buchmanna, tłum. W. Charchalis, Kraków 2015.
• Tavares, G. M., Jeruzalem, tłum. M. Lipszyc, Warszawa 2010.

Poezja
 

• Pessoa, F., Poezje zebrane Alberto Caeiro: heteronimia I, tłum. W. Charchalis, Warszawa 2011. 
• Pessoa, F., Mensagem = Przesłanie, tłum. A. da Silva i H. Siewierski, Warszawa 2006.
• Reis, R./Pessoa F., Poezje zebrane, tłum. W. Charchalis, Kraków 2019.

 
Opowiadania
 

• Breyner Andresen, S. de Mello, Opowiadania przykładne, tłum. Ż. Borowiec et al., Lublin 2018.
• Opowiadania portugalskie XIX i XX wieku, tłum. K. i W. Chabasińscy, J.Z. Klave, Kraków 1978. 
• Pessoa, F., Bankier anarchista, tłum. S. Krastowicz, Warszawa 2006. 
• Tavares, G. M., Panowie z dzielnicy, tłum. M. Lipszyc, Warszawa 2007.

 
Literatura dziecięca
 

• Dias, M.A. Peixe, Rosário, I. Teixeira do i Carvalho, B. P., Na dworze. Przewodnik dla odkrywców przyrody, Warszawa 2019.
• Pita, Charo, M. Matoso, Czary!, tłum. B. Haniec, Toruń 2012.
• Tavares, M. Sousa, Królik i Chopin, tłum. G. Borowski, Warszawa 2015.

 
Kroniki
 

• Góis, D. de, Kronika wielce szczęśliwego króla Dom Manuela (1495-1521), tłum. J. Z. Klave, Warszawa 1989.
• Lopes, F., Kroniki królewskie: kronika portugalska, tłum. J. Z. Klave, Warszawa 1983.

 
Inne
 

• Nery, R. Vieria, Historia fado, tłum. G. Jadwiszczak, Zakrzewo 2015.
• Pessoa, F., Lizbona: co turysta powinien zobaczyć, tłum. K. Bieńkowska, Warszawa 2001.
• Santos, V. Pavão dos, Amália Rodrigues: najsłynniejsza śpiewaczka fado, tłum. G. Jadwiszczak, Warszawa 2009.
• Saraiva, J. H., Krótka historia Portugalii, tłum. E. Łukaszyk, Kraków 2000.
• Saraiva, N., A wszystko to fado!, tłum. J. Jankowski et al., Warszawa 2019.

 
Varia – książki o Portugalii (lub dziejące się w Portugalii)
 

• Klementowska, I., Samotność Portugalczyka, Warszawa 2014.
• Kydryński, M., Lizbona. Muzyka moich ulic, Warszawa 2013.
• Łukaszyk, E., Mgławica Pessoa: literatura portugalska od romantyzmu do współczesności, Wrocław 2019.
• Mercier, P., Nocny pociąg do Lizbony, tłum. M. Jatowska, Warszawa 2008.Remarque, M.E., Noc w Lizbonie, tłum. A. Matuszyn, Warszawa 1995.
• Tabucchi, A., …Twierdzi Pereira: świadectwo, tłum. J. Ugniewska, Warszawa 1996.

dr Anna Działak-Szubińska

portugalistka i hispanistka, wykładowczyni Uniwersytetu Otwartego UW